Ngày 4/7/2025, Chính phủ Việt Nam ban hành Quyết định số 21/2025/QĐ-TTg (“Quyết định”), một quyết định mang tính đột phá lần đầu tiên thiết lập hệ thống phân loại xanh quốc gia – khung thống nhất để xác định các dự án đầu tư đủ điều kiện được coi là thân thiện với môi trường. Quyết định này có hiệu lực từ ngày 22/8/2025, không chỉ dừng lại ở việc gắn nhãn “xanh” cho dự án, mà còn đặt nền tảng pháp lý và quy trình để liên kết ưu đãi thuế, hỗ trợ của Nhà nước và khả năng tiếp cận tín dụng xanh hoặc trái phiếu xanh với hiệu quả môi trường đã được chứng minh. Đây là cột mốc chính sách quan trọng trong chiến lược ứng phó biến đổi khí hậu của Việt Nam, đồng thời đưa tiêu chuẩn đầu tư trong nước tiệm cận các thông lệ tài chính xanh toàn cầu như hệ thống phân loại xanh của EU (EU Green Taxonomy) và hệ thống phân loại tài chính bền vững của ASEAN (ASEAN Taxonomy for Sustainable Finance).

Ngưỡng đủ điều kiện thích hợp then chốt

Để được công nhận là dự án “xanh”, dự án phải đáp ứng hai điều kiện bắt buộc:

Tuân thủ quy định pháp luật: Dự án phải có kết quả Đánh giá Tác động Môi trường (Environmental Impact Assessment - EIA) được phê duyệt, hoặc giấy phép môi trường, hoặc đăng ký môi trường theo Luật Bảo vệ Môi trường, trừ trường hợp được miễn theo quy định.

Lợi ích môi trường theo ngành: Dự án phải thuộc một trong 45 lĩnh vực của 7 nhóm ngành gồm: năng lượng; giao thông vận tải; xây dựng; tài nguyên nước; nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản và đa dạng sinh học; công nghiệp chế biến, chế tạo; và dịch vụ môi trường—mỗi lĩnh vực đều có tiêu chuẩn kỹ thuật cụ thể (technical benchmarks).

Logo VietGAP thể hiện sản phẩm đã đạt đủ điều kiện về an toàn thực phẩm

Thẩm định và xác nhận

Dự án chỉ được hưởng ưu đãi khi chính thức được đưa vào danh mục phân loại xanh. Nhà đầu tư có thể xin xác nhận theo hai cách:

Cơ quan nhà nước: Thực hiện trong quá trình thẩm định Đánh giá Tác động Môi trường (EIA) hoặc cấp phép môi trường.

Tổ chức chứng nhận độc lập: Đăng ký hoạt động tại Việt Nam và đáp ứng các tiêu chuẩn đảm bảo quốc tế.

Hồ sơ cần văn bản đề nghị và báo cáo giải trình chứng minh việc tuân thủ các tiêu chí của Quyết định. Sau khi được phê duyệt, nhà đầu tư phải thông báo cho Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong vòng 30 ngày và duy trì việc tuân thủ suốt vòng đời dự án.

Cơ chế “hai hướng” này—thẩm định bởi cơ quan nhà nước hoặc bên thứ ba—phản ánh thông lệ quốc tế, cân bằng giữa giám sát quản lý và tính linh hoạt của khu vực tư nhân.

Hàm ý chiến lược

Quyết định này không chỉ là biện pháp bảo vệ môi trường mà còn là tín hiệu đầu tư. Bằng việc gắn ưu đãi thuế và khả năng tiếp cận nguồn vốn xanh với hệ thống phân loại chặt chẽ, Việt Nam khẳng định vị thế điểm đến đáng tin cậy cho dòng vốn bền vững, giảm nguy cơ “tẩy xanh”) là một chiến thuật tiếp thị hoặc PR lừa dối, và tăng niềm tin của nhà đầu tư.

Đối với các doanh nghiệp nước ngoài, khung pháp lý này mang lại tính minh bạch và dự đoán trước, phù hợp với các chuẩn mực ESG toàn cầu, là bộ ba tiêu chuẩn Environmental (Môi trường), Social (Xã hội) và Governance (Quản trị), đồng thời có thể giảm chi phí huy động vốn nhờ tiếp cận trái phiếu xanh hoặc tín dụng xanh ưu đãi.

Tuy nhiên, quy định cũng nâng cao yêu cầu tuân thủ. Các tập đoàn đa quốc gia lẫn doanh nghiệp trong nước phải thẩm định kỹ lưỡng, đảm bảo hồ sơ sẵn sàng kiểm toán và lên kế hoạch giám sát liên tục để không mất quyền hưởng ưu đãi. Những dự án không chứng minh được lợi ích môi trường rõ ràng hoặc không duy trì việc tuân thủ sẽ bị loại khỏi danh mục xanh và mất các chính sách ưu đãi.

Triển vọng chiến lược

Quyết định 21/2025/QĐ-TTg đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế phát thải thấp của Việt Nam, phù hợp với các cam kết trong Hiệp định Paris và mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.Nếu được triển khai hiệu quả, hệ thống phân loại xanh này có thể huy động dòng vốn đầu tư trong và ngoài nước vào các lĩnh vực năng lượng tái tạo, nông nghiệp bền vững, sản xuất theo mô hình kinh tế tuần hoàn và quản lý chất thải tiên tiến, từ đó thúc đẩy chương trình tăng trưởng xanh và củng cố vai trò của Việt Nam như một trung tâm phát triển bền vững cạnh tranh hàng đầu Đông Nam Á.