Trong một động thái bất ngờ, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công bố sẽ áp đặt mức thuế “thuế đối ứng” 46% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam, mức thuế cao thứ hai, chỉ sau Campuchia với mức thuế 49%. Các nền kinh tế khác bị ảnh hưởng bao gồm Trung Quốc (34%), Liên minh Châu Âu (20%), Ấn Độ (26%), và Nhật Bản (24%).

Tại Đông Nam Á, Thái Lan sẽ chịu mức thuế 36%, tiếp theo là Indonesia với 32%, Malaysia với 24%, Philippines với 17% và Singapore với 10%. Khi các diễn biến liên quan đến tin tức này diễn ra, chúng tôi cung cấp những đánh giá sơ bộ về tác động của kế hoạch thuế này đối với thương mại và nền kinh tế của Việt Nam.

Chuyện gì đã xảy ra?

Vào ngày 2 tháng 4 năm 2025, Tổng thống Trump đã gây sốc cho thế giới với danh sách các mức thuế đối với hơn 180 quốc gia và vùng lãnh thổ. Danh sách này có hai cột: một cột trình bày các mức thuế mà Nhà Trắng cho rằng các quốc gia khác đang áp dụng, trong khi cột còn lại nêu rõ các “thuế đối ứng ưu đãi” của Mỹ. Nói cách khác, cột đầu tiên là cơ sở để xác định các mức thuế đối ứng trong cột thứ hai.

Đối với Việt Nam, chính quyền Trump cho rằng xuất khẩu của Mỹ vào thị trường này bị đánh thuế 90%. Chính quyền Mỹ cho rằng mức thuế cao này đã phản ánh việc thao túng tiền tệ và các rào cản thương mại.

Theo đó, Mỹ dự kiến sẽ áp dụng mức thuế đối ứng đặc biệt cao 46% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam, dự kiến có hiệu lực vào ngày 9 tháng 4. Xem xét danh sách, rõ ràng là mức thuế của Việt Nam cao hơn nhiều so với nhiều đối thủ xuất khẩu khác, chẳng hạn như mức thuế 37% của Bangladesh và 36% của Thái Lan. Chỉ riêng trong khu vực Đông Nam Á, mức thuế của Việt Nam chỉ thấp hơn Lào và Campuchia, với mức thuế lần lượt là 48% và 49%.

Ngành xuất khẩu dệt may sẽ bị ảnh hưởng lớn khi Mỹ áp thuế 46%

Báo cáo của Mỹ về chế độ thuế và thuế quan của Việt Nam

Báo cáo Ước tính Thương mại Quốc gia (NTE) năm 2025, được Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) công bố vào ngày 31 tháng 3, cho biết mức thuế MFN (Thuế ưu đãi quốc gia) trung bình của Việt Nam là 9,4% vào năm 2023, bao gồm:

• 17,1% đối với sản phẩm nông sản; và

• 8,1% đối với sản phẩm phi nông sản.

Báo cáo cũng nhấn mạnh rằng, mặc dù hầu hết hàng hóa xuất khẩu của Mỹ sang Việt Nam chịu mức thuế dưới 15%, nhưng các sản phẩm thực phẩm và nông sản tiêu dùng vẫn phải đối mặt với mức thuế cao hơn. Việt Nam đã được báo cáo là đã tăng mức thuế MFN áp dụng đối với một số sản phẩm, bao gồm:

• Chất tạo ngọt (như fructose và glucose);

• Sản phẩm kẹo;

• Hạt óc chó đã bóc vỏ;

• Ketchup và các loại sốt cà chua khác;

• Máy in phun mực;

• Chất kiềm soda; và

• Các thanh và dây thép không gỉ.

Vào năm 2016, Luật 106/2016/QH13 của Việt Nam đã thay đổi việc đánh thuế đối với các loại đồ uống có cồn nhập khẩu bằng cách chuyển cơ sở tính thuế tiêu thụ đặc biệt từ giá nhập khẩu sang giá bán mà nhà nhập khẩu nhận được. Sự thay đổi này được cho là đã làm tăng gánh nặng thuế đối với các nhà nhập khẩu Mỹ so với các nhà sản xuất trong nước.

Tính toán thuế đối ứng

Theo Cơ quan Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR), thuế đối ứng của Mỹ dựa trên giả thuyết rằng các thâm hụt thương mại dai dẳng xuất phát từ sự kết hợp giữa các yếu tố thuế quan và phi thuế quan ngăn cản thương mại đạt được sự cân bằng. Mỹ kỳ vọng rằng các mức thuế này sẽ hoạt động bằng cách trực tiếp giảm nhập khẩu. Thuế đối ứng là một chính sách thương mại của Mỹ nhằm giải quyết các thâm hụt thương mại song phương, là tình huống mà Mỹ nhập khẩu nhiều hơn từ một quốc gia so với xuất khẩu sang quốc gia đó. Lý thuyết là các thâm hụt dai dẳng là do sự kết hợp giữa các yếu tố thuế quan và phi thuế quan ngừng cản trở việc thương mại đạt được sự cân bằng tự nhiên. Bằng cách áp đặt thuế đối ứng, Mỹ muốn cắt giảm nhập khẩu từ các quốc gia có thặng dư, giúp thu hẹp chênh lệch thương mại về gần mức không.

Tuy nhiên, dữ liệu cho thấy rằng việc xác định tỷ lệ thuế đối ứng có thể chỉ dựa trên thâm hụt thương mại của Mỹ so với thương mại song phương khi tính toán mức thuế đối ứng.

Thâm hụt thương mại của Mỹ với Việt Nam

Xem xét xu hướng tăng trưởng thâm hụt thương mại của Mỹ với Việt Nam trong lịch sử gần đây, có thể thấy các con số đã tăng liên tục kể từ năm 2018, khi chiến tranh thương mại Mỹ - Trung bắt đầu. Việt Nam ngày càng được các công ty ưa chuộng để đa dạng hóa nguồn cung ứng sản phẩm và giảm thiểu các rủi ro liên quan đến các xung đột thương mại của Mỹ với Trung Quốc.

Báo cáo của USTR cho biết, nhập khẩu từ Việt Nam vào Mỹ đạt 136,6 tỷ USD vào năm 2024, tăng 19% so với năm 2023.

Các mặt hàng xuất khẩu chủ yếu của Việt Nam sang Mỹ, 2024

Mặt hàng                                                                             Giá trị (US$)                                        Tỉ lệ

Tổng cộng                                                                           119,501,485,006                                100.00%

Máy tính, sản phẩm điện tử, phụ tùng

và linh kiện                                                                         23,201,555,610                                  19.42%

Máy móc, thiết bị, công cụ và dụng cụ                    22,052,523,094                                  18.45%

Dệt may và quần áo                                                        16,151,794,382                                  13.52%

Điện thoại, điện thoại di động và linh kiện             9,824,431,700                                     8.22%

Gỗ và sản phẩm từ gỗ                                                    9,056,598,490                                     7.58%

Giày dép                                                                              8,284,399,219                                     6.93%

Các sản phẩm khác                                                          8,111,464,983                                     6.79%

Các phương tiện vận chuyển khác, phụ tùng

và linh kiện                                                                         3,273,825,912                                     2.74%

Sản phẩm từ nhựa                                                           3,081,809,424                                     2.58%

Sản phẩm thủy sản                                                          1,832,900,465                                     1.53%

Túi xách, ví, vali, mũ và ô dù                                        1,802,632,964                                     1.51%

Đồ chơi và dụng cụ thể thao; phụ tùng

và linh kiện                                                                         1,781,174,208                                     1.49%

Sản phẩm sắt và thép                                                     1,331,044,294                                     1.11%

Sắt và thép                                                                         1,318,963,272                                     1.10%

Máy ảnh, máy quay video và phụ tùng                   1,208,345,217                                     1.01%

Hạt điều                                                                               1,154,132,402                                     0.97%

Nguồn: Hải quan Việt Nam

Chính sách mới của Mỹ sẽ có tác động lớn đến xuất khẩu nông sản, lâm sản và thủy sản của Việt Nam.

Các mặt hàng nhập khẩu chủ yếu của Việt Nam từ Mỹ, 2024

Mặt hàng                                                                             Giá trị (US$)                                        tỉ lệ

Tổng cộng                                                                           15,102,669,219                                  100%

Máy tính, sản phẩm điện tử, phụ tùng

và linh kiện                                                                         4,336,277,434                                     28.71%

Các sản phẩm khác                                                          1,580,331,721                                     10.46%

Máy móc, thiết bị, công cụ và dụng cụ                    1,099,999,051                                     7.28%

Thức ăn chăn nuôi và nguyên liệu

thức ăn chăn nuôi                                                            1,016,019,676                                     6.73%

Nhựa                                                                                     783,671,648                                        5.19%

Bông                                                                                      680,942,965                                        4.51%

Hóa chất                                                                              637,544,790                                        4.22%

Trái cây và rau quả                                                           543,946,784                                        3.60%

Sản phẩm dược phẩm                                                    512,534,682                                        3.39%

Các phương tiện vận chuyển khác, phụ tùng

và linh kiện                                                                         506,719,140                                        3.36%

Nguồn: Hải quan Việt Nam

Mức độ tác động của thuế mới đối với thương mại của Việt Nam

Theo dữ liệu từ Bộ Công Thương Việt Nam (MIT), Mỹ đã là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam trong nhiều năm. Đối với Mỹ, Việt Nam đứng thứ 8 trong các đối tác thương mại lớn nhất, đóng góp 4,13% vào tổng kim ngạch xuất khẩu vào thị trường này. Năm 2024, Việt Nam xuất khẩu hàng hóa trị giá 119,5 tỷ USD sang Mỹ, chiếm 29,5% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Có 16 nhóm hàng xuất khẩu sang Mỹ đạt kim ngạch xuất khẩu từ 1 tỷ USD trở lên.

Trong hai tháng đầu năm, Mỹ vẫn là thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam. Kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ đạt 19,56 tỷ USD, chiếm 30% tổng kim ngạch xuất khẩu quốc gia, tăng 16,5% so với cùng kỳ năm trước.

Với mức độ phụ thuộc vào xuất khẩu như hiện nay, thuế mới này dự kiến sẽ tác động đến dòng chảy thương mại từ Việt Nam. Để tìm hiểu chi tiết về tác động của thuế đối với xuất khẩu của Việt Nam, vui lòng tham khảo: Tác động của thuế do Tổng thống Trump áp dụng đối với xuất khẩu của Việt Nam.

Xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ của Việt Nam, % GDP

Việt Nam là một trong những đối tác thương mại quan trọng của Mỹ, với kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này đạt khoảng 124 tỷ USD vào năm 2023. Các ngành công nghiệp chủ chốt, bao gồm dệt may, giày dép, đồ nội thất, linh kiện điện tử và thủy sản, sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng nếu mức thuế 46% được thực hiện.

Mỹ là thị trường lớn nhất đối với ngành dệt may của Việt Nam, chiếm gần 50% doanh thu xuất khẩu của ngành này. Các công ty như Vinatex, May 10 và TNG có thể gặp khó khăn khi chi phí tăng cao dẫn đến đơn hàng giảm và sức mua từ các đối tác Mỹ yếu đi.

Ngành công nghệ cũng có thể bị ảnh hưởng nặng nề. Apple, công ty công nghệ lớn nhất thế giới, đã chuyển một phần sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam để tránh thuế của Mỹ. Tuy nhiên, với việc Việt Nam hiện phải đối mặt với thuế 46%, các nhà cung cấp như Foxconn, Luxshare và Pegatron sẽ trải qua chi phí cao hơn đáng kể.

Năm                                                                                      Tỉ lệ GDP (%)

2013                                                                                       66.81

2014                                                                                       69.6

2015                                                                                       72.93

2016                                                                                       74.11

2017                                                                                       81.77

2018                                                                                       84.43

2019                                                                                       85.16

2020                                                                                       84.39

2021                                                                                       93.86

2022                                                                                       93.82

2023                                                                                       87.18

Nguồn: Ngân hàng Thế giới

Tác động và lời khuyên cho doanh nghiệp

Trước những diễn biến mới nhất, Dan Martin, Cố vấn Kinh doanh Quốc tế tại Dezan Shira & Associates có trụ sở tại văn phòng Hà Nội, kêu gọi sự bình tĩnh và theo dõi thêm tình hình:

Nếu thuế này được áp dụng theo quy mô đề xuất, chắc chắn nó sẽ có tác động lớn, đặc biệt là đối với các ngành như dệt may, giày dép và đồ nội thất, những ngành có sự gắn kết chặt chẽ với thị trường Mỹ. Trong suốt hai thập kỷ qua, những ngành này đã không ngừng mở rộng, và mức thuế 46% sẽ gây áp lực lên lợi nhuận, việc làm và khối lượng đơn hàng. Tuy nhiên, đây không phải là một thời điểm khủng hoảng; đó là một kịch bản đang phát triển.

Điều quan trọng cần lưu ý là Việt Nam hiện đã đa dạng hóa hơn rất nhiều so với trước đây. Quốc gia này đã ký kết các hiệp định thương mại tự do với gần như tất cả các nền kinh tế lớn trên thế giới, bao gồm EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Vương quốc Anh và các quốc gia trong ASEAN. Đông Nam Á và Châu Âu hiện đang thúc đẩy nhu cầu xuất khẩu mạnh mẽ, và nhiều công ty đang rất muốn mở rộng sự hiện diện tại các thị trường này. Tuy nhiên, chúng ta vẫn chưa đạt được mục tiêu đó. Thời hạn 9 tháng 4 để thi hành đang đến gần, nhưng chưa có quyết định cuối cùng. Tương tự như các tình huống thuế quan trong thời kỳ chính quyền Trump, đề xuất hiện tại vẫn có thể được điều chỉnh, hoãn lại, hoặc thậm chí bị rút hoàn toàn.

Chính phủ Việt Nam đã nhanh chóng giải quyết những mối lo ngại của Mỹ bằng cách giảm thuế đối với hàng hóa Mỹ và mở cửa các ngành mới cho các doanh nghiệp Mỹ. Vào ngày 3 tháng 4, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã thành lập một lực lượng đặc nhiệm phản ứng nhanh, do Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn dẫn đầu, để nghiên cứu hậu quả và lên kế hoạch đối phó. Vào ngày 4 tháng 4, Phạm Thu Hằng, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam, bày tỏ sự tiếc nuối, nhấn mạnh rằng các mức thuế này đi ngược lại với Quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện giữa Mỹ và Việt Nam, đồng thời cảnh báo về nguy cơ thiệt hại đối với các mối quan hệ kinh tế. Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam, ông Tô Lâm, đã thảo luận về các vấn đề thương mại song phương với Tổng thống Mỹ Donald Trump qua điện thoại, đề xuất giảm thuế đối với hàng hóa Mỹ xuống bằng không nếu Mỹ cũng đáp lại tương tự. Một đoàn đại biểu cấp cao, do Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc dẫn đầu, sẽ thăm Washington từ ngày 6 đến 14 tháng 4 để tiếp tục các cuộc thảo luận thêm.