Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung đã có những tác động đáng kể đối với Việt Nam, cả trực tiếp và gián tiếp. Dưới đây là những tác động chính:

Cơ hội xuất khẩu tăng lên cho Việt Nam

Khi Mỹ áp thuế đối với hàng hóa Trung Quốc, nhiều công ty đã tìm cách chuyển chuỗi cung ứng sang các quốc gia khác, và Việt Nam trở thành một lựa chọn hấp dẫn cho sản xuất. Điều này đã dẫn đến sự gia tăng nhu cầu xuất khẩu của Việt Nam, đặc biệt là trong các ngành như dệt may, giày dép, điện tử và máy móc. Thực tế, Việt Nam đã chứng kiến sự gia tăng xuất khẩu sang Mỹ, đặc biệt là đối với những mặt hàng trước đây được cung cấp từ Trung Quốc.

Chuyển dịch chuỗi cung ứng

Nhiều tập đoàn đa quốc gia, bao gồm các công ty lớn của Mỹ như Apple, đã chuyển một phần dây chuyền sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam để tránh thuế bổ sung. Điều này đã dẫn đến sự gia tăng đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Việt Nam, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ cao và chế tạo.

Cuộc xung đột thương mại Mỹ - Trung đã buộc các chuỗi cung ứng toàn cầu phải tái tổ chức.

Gia tăng thương mại với Mỹ

Khi Mỹ tăng thuế đối với các sản phẩm từ Trung Quốc, xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ đã tăng mạnh, khiến Mỹ trở thành thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam. Xu hướng này đặc biệt rõ rệt trong các ngành như điện tử và nông sản. Tuy nhiên, sự tăng trưởng này cũng khiến Việt Nam tiến gần hơn đến nguy cơ trở thành mục tiêu của các biện pháp thuế mới từ phía Mỹ, do Mỹ lo ngại về sự mất cân bằng thương mại với Việt Nam.

Lo ngại về thuế quan của Mỹ đối với Việt Nam

Mặc dù xuất khẩu gia tăng, Mỹ vẫn bày tỏ quan ngại về thâm hụt thương mại ngày càng lớn với Việt Nam. Do đó, Việt Nam đã bị đặt dưới sự giám sát, và Mỹ đang cân nhắc việc áp thuế lên một số mặt hàng của Việt Nam, đặc biệt trong các lĩnh vực như dệt may, giày dép và điện tử. Động thái này được xem là phản ứng của Mỹ trước thặng dư thương mại ngày càng lớn của Việt Nam với Mỹ, và mong muốn cân bằng lại cán cân thương mại.

Áp lực đối với các nhà sản xuất Việt Nam

Với việc chuỗi cung ứng toàn cầu bị gián đoạn do chiến tranh thương mại, nhiều nhà sản xuất tại Việt Nam đang phải chịu áp lực từ chi phí nguyên vật liệu tăng cao (do thuế của Trung Quốc) và sự cạnh tranh ngày càng gay gắt. Một số ngành, đặc biệt là những ngành phụ thuộc vào linh kiện từ Trung Quốc, có thể gặp khó khăn trong việc duy trì chi phí sản xuất ổn định.

Dây chuyền sản xuất tôm tẩm bột tại Công ty Cổ phần Thủy sản Minh Phú Hậu Giang

Chi phí nhập khẩu gia tăng

Cuộc chiến thương mại cũng đã ảnh hưởng đến chi phí nhập khẩu nguyên liệu từ Trung Quốc. Do Việt Nam nhập khẩu một lượng lớn hàng hóa trung gian và nguyên liệu thô từ Trung Quốc để phục vụ sản xuất trong nước, bất kỳ sự gia tăng thuế nào đối với hàng hóa Trung Quốc đều có thể dẫn đến chi phí sản xuất cao hơn cho các doanh nghiệp Việt Nam. Điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh tổng thể của hàng xuất khẩu Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Tác động đến chính sách tiền tệ và thương mại

Cuộc chiến thương mại cũng đã ảnh hưởng đến đồng Việt Nam (VND). Trước sức ép từ phía Mỹ, chính phủ Việt Nam đã đối mặt với sự giám sát chặt chẽ hơn về chính sách tiền tệ, khi Mỹ cáo buộc Việt Nam thao túng tỷ giá để thúc đẩy khả năng cạnh tranh xuất khẩu. Mặc dù Việt Nam phủ nhận cáo buộc này, căng thẳng kéo dài giữa hai quốc gia có thể dẫn đến những thay đổi chính sách thương mại trong tương lai.

Nhìn chung, cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung đã mang đến cả tác động tích cực lẫn tiêu cực cho Việt Nam. Trong khi nó mở ra cơ hội mới cho xuất khẩu và thu hút đầu tư, thì cũng đặt ra nhiều thách thức như nguy cơ bị Mỹ áp thuế, chi phí sản xuất gia tăng và nguy cơ gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu.

Để giảm thiểu tác động của cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung và định vị cho sự tăng trưởng bền vững trong tương lai, Việt Nam có thể thực hiện một loạt các hành động chiến lược.

Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu

Trước những ảnh hưởng của cuộc chiến thương mại, Việt Nam đã nỗ lực đa dạng hóa các thị trường xuất khẩu, không chỉ tập trung vào Mỹ và Trung Quốc. Việt Nam đã ký kết các hiệp định thương mại tự do (FTA) với Liên minh châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc và các quốc gia ASEAN khác, giúp giảm sự phụ thuộc vào bất kỳ thị trường đơn lẻ nào.

Chiến lược đa dạng hóa này giúp Việt Nam giảm thiểu rủi ro phát sinh từ căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc. Việt Nam nên tiếp tục mở rộng thị trường xuất khẩu sang các khu vực khác như châu Âu, Đông Nam Á, Nhật Bản, Hàn Quốc và các thị trường mới nổi khác. Việc mở rộng này không chỉ đảm bảo dòng chảy xuất khẩu ổn định, mà còn giảm thiểu mức độ tổn thương trước những thay đổi chính sách từ Mỹ hay Trung Quốc.

Tận dụng các Hiệp định Thương mại Tự do (FTA)

Việt Nam đã ký kết nhiều hiệp định thương mại tự do quan trọng như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – EU (EVFTA) và Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP). Việt Nam cần tận dụng tối đa các FTA này để thúc đẩy thương mại với các quốc gia khác và giảm sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ và Trung Quốc.Chính phủ cũng nên tiếp tục theo đuổi các thỏa thuận thương mại mới với các thị trường tăng trưởng cao, đồng thời củng cố và mở rộng các mối quan hệ đối tác hiện có. Việc này không chỉ tạo ra cơ hội tiếp cận thị trường rộng lớn hơn mà còn giúp tăng cường vị thế của Việt Nam trong thương mại toàn cầu.

Khuyến khích đa dạng hóa đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI)

Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung đã khiến nhiều doanh nghiệp toàn cầu điều chỉnh chuỗi cung ứng, chuyển sản xuất ra khỏi Trung Quốc sang các quốc gia khác. Việt Nam nên tận dụng cơ hội này để thu hút thêm nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, đặc biệt từ những doanh nghiệp đang tìm cách đa dạng hóa chuỗi cung ứng của họ.Điều này bao gồm việc cải thiện môi trường đầu tư, cung cấp các ưu đãi hấp dẫn cho doanh nghiệp nước ngoài và nâng cấp cơ sở hạ tầng nhằm hỗ trợ sản xuất công nghiệp hiện đại. Việt Nam có thể định vị mình như một trung tâm sản xuất chủ chốt trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt trong các lĩnh vực điện tử, dệt may và ô tô.

Bên cạnh đó, chính phủ cũng nên tập trung phát triển các ngành công nghiệp công nghệ cao và năng lượng tái tạo để thu hút đầu tư từ nhiều lĩnh vực khác nhau, góp phần tạo ra nền tảng tăng trưởng bền vững và đa dạng cho nền kinh tế.

Cải thiện môi trường kinh doanh

Để duy trì sức cạnh tranh trên thị trường toàn cầu, Việt Nam cần tiếp tục cải cách môi trường pháp lý và kinh doanh. Điều này bao gồm việc đơn giản hóa các quy định liên quan đến kinh doanh, cắt giảm thủ tục hành chính và nâng cao tính minh bạch trong quản lý nhà nước. Việc xây dựng một môi trường thuận lợi hơn cho doanh nghiệp sẽ giúp duy trì niềm tin của nhà đầu tư và thu hút thêm các tập đoàn đa quốc gia đang tìm kiếm những lựa chọn thay thế ngoài Trung Quốc.

Đầu tư vào công nghệ và đổi mới sáng tạo

Việt Nam nên ưu tiên đầu tư vào lĩnh vực công nghệ và đổi mới sáng tạo để từng bước trở thành một nền kinh tế tiên tiến và có tính cạnh tranh cao hơn. Điều này bao gồm việc hỗ trợ các ngành như công nghệ thông tin, điện tử và trí tuệ nhân tạo (AI).Bằng cách thúc đẩy văn hóa đổi mới sáng tạo và cải thiện hạ tầng công nghệ, Việt Nam có thể nâng cao giá trị xuất khẩu, đồng thời thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài chất lượng cao. Đây sẽ là nền tảng để Việt Nam chuyển dịch lên các nấc thang giá trị cao hơn trong chuỗi cung ứng toàn cầu và phát triển bền vững trong dài hạn.

Tăng cường chuỗi cung ứng trong nước

Việt Nam có thể tập trung vào việc củng cố chuỗi cung ứng nội địa nhằm giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc và các quốc gia khác. Điều này bao gồm việc đầu tư vào các nhà cung cấp và nhà sản xuất trong nước, thúc đẩy sản xuất nội địa các linh kiện, nguyên vật liệu quan trọng, đồng thời cải thiện hệ thống logistics và cơ sở hạ tầng.Việc xây dựng một chuỗi cung ứng vững chắc và linh hoạt hơn sẽ giúp Việt Nam tăng khả năng tự chủ và chống chọi tốt hơn trước những gián đoạn có thể xảy ra trong thương mại toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với nhiều biến động kinh tế và địa chính trị.

Nâng cao kỹ năng lao động và cải thiện hệ thống giáo dục

Để cạnh tranh trong nền kinh tế toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng, Việt Nam cần đầu tư vào việc nâng cao kỹ năng cho lực lượng lao động và cải thiện chất lượng giáo dục. Cần chú trọng đào tạo các kỹ năng kỹ thuật, đổi mới sáng tạo và năng lực quản lý, nhằm giúp người lao động Việt Nam đáp ứng được yêu cầu trong các ngành có giá trị gia tăng cao như điện tử, công nghệ và sản xuất tiên tiến.Việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao không chỉ giúp tăng năng suất lao động mà còn giúp Việt Nam thu hút được các ngành công nghệ cao, những ngành đang tìm kiếm nguồn nhân lực có tay nghề với chi phí cạnh tranh. Đây sẽ là động lực then chốt để chuyển đổi mô hình tăng trưởng của Việt Nam trong dài hạn.

Giảm thiểu tác động của thuế quan từ Mỹ

Trước nguy cơ bị áp thuế từ phía Mỹ, Việt Nam nên tiếp tục thúc đẩy đối thoại ngoại giao với Mỹ nhằm tìm kiếm các ngoại lệ hoặc đàm phán những điều khoản có lợi. Bên cạnh đó, chính phủ có thể xem xét các biện pháp hỗ trợ để giảm bớt tác động của thuế đối với một số ngành cụ thể như dệt may, giày dép và điện tử — thông qua hỗ trợ tài chính, trợ cấp, hoặc ưu đãi thuế cho các doanh nghiệp chịu ảnh hưởng.

Tăng cường khả năng chống chịu kinh tế và quản lý khủng hoảng

Việt Nam cần tập trung củng cố khả năng chống chịu của nền kinh tế bằng cách nâng cao hệ thống tài chính và giảm sự phụ thuộc vào nợ nước ngoài. Các biện pháp bao gồm tăng dự trữ ngoại hối, kiểm soát lạm phát hiệu quả, và xây dựng các kịch bản ứng phó trong trường hợp thương mại bị gián đoạn. Việc duy trì một khung chính sách kinh tế linh hoạt sẽ giúp Việt Nam phản ứng nhanh và hiệu quả hơn trước các cú sốc từ bên ngoài, bao gồm cả những tác động từ cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung.

Thúc đẩy quan hệ ngoại giao

Việt Nam nên tiếp tục chủ động trong các cuộc đối thoại ngoại giao với cả Mỹ và Trung Quốc. Bằng cách duy trì vị thế là một đối tác trung lập, đáng tin cậy, Việt Nam có thể đảm bảo rằng lợi ích quốc gia được bảo vệ trong các cuộc đàm phán thương mại. Điều này bao gồm việc theo đuổi các giải pháp hòa bình cho các tranh chấp thương mại và thúc đẩy đối xử công bằng với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.

Kết luận

Để giảm thiểu tác động của cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, Việt Nam cần triển khai một chiến lược tổng thể với nhiều mũi nhọn, bao gồm: đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, cải thiện môi trường đầu tư, và tăng cường đầu tư vào hạ tầng, công nghệ và nguồn nhân lực. Bằng cách thực hiện những biện pháp này, Việt Nam không chỉ có thể chống đỡ tốt hơn trước các căng thẳng thương mại từ bên ngoài mà còn tạo nền tảng cho tăng trưởng kinh tế bền vững trong một thế giới ngày càng kết nối và biến động.