Thủ tướng Nhật Bản Ishiba Shigeru cho biết, Nhật Bản mong muốn thực hiện 15 dự án trị giá hơn 20 tỷ USD trong lĩnh vực chuyển đổi năng lượng tại Việt Nam. Ông đưa ra tuyên bố này trong chuyến thăm chính thức Việt Nam từ ngày 27 đến 29 tháng 4.

Các dự án này nằm trong khuôn khổ Sáng kiến Chuyển đổi Năng lượng Châu Á (AETI) và Cộng đồng Phát thải Bằng không Châu Á (AZEC), theo lời Thủ tướng Shigeru trong buổi hội đàm với Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính tại Hà Nội ngày 28 tháng 4. Trong dịp này, Nhật Bản và Việt Nam đã ký kết một thỏa thuận mới nhằm tăng cường hợp tác trong lĩnh vực năng lượng sạch, đánh dấu bước tiến quan trọng trong nỗ lực chung hướng tới phát triển bền vững.

Thỏa thuận về năng lượng sạch là một trong bốn văn kiện được ký kết trong chuyến thăm, bên cạnh các thỏa thuận về hợp tác nghiên cứu chất bán dẫn và tăng cường quan hệ kinh tế.

Hiện nay, Nhật Bản là nhà tài trợ vốn ODA và viện trợ lớn nhất của Việt Nam, là đối tác hợp tác lao động lớn nhất, nhà đầu tư lớn thứ ba, và đối tác thương mại - du lịch lớn thứ tư của Việt Nam.

Thủ tướng Nhật Bản cho biết, trong lĩnh vực giảm phát thải carbon và hợp tác năng lượng, hiện có nhiều dự án đang được triển khai, bao gồm phát triển điện gió ngoài khơi, nâng cấp mạng lưới truyền tải điện và sáng kiến năng lượng sinh khối.

Sự hợp tác tăng cường giữa Việt Nam và Nhật Bản nhấn mạnh cam kết chung về phát triển bền vững và chuyển đổi năng lượng. Thông qua việc tận dụng các cơ chế tài chính, chuyên môn công nghệ và các quan hệ đối tác hợp tác, hai nước hướng tới đẩy nhanh việc áp dụng các giải pháp năng lượng sạch và đóng góp vào nỗ lực khu vực và toàn cầu trong việc ứng phó với biến đổi khí hậu.

 “Việt Nam là đối tác then chốt trong chiến lược năng lượng sạch của Nhật Bản. Chúng tôi cam kết hỗ trợ quá trình chuyển đổi năng lượng của Việt Nam và khuyến khích các doanh nghiệp Nhật Bản đầu tư vào các dự án năng lượng tái tạo tại đây,” Thủ tướng Ishiba phát biểu trong buổi họp báo chung.

Thủ tướng Phạm Minh Chính và Thủ tướng Nhật Bản Ishiba Shigeru chứng kiến lễ trao Bản ghi nhớ Hợp tác giữa Bộ Công Thương Việt Nam với Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản về việc thúc đẩy các dự án hợp tác song phương trong lĩnh vực chuyển dịch năng lượng

Dưới đây là những diễn biến chính trong hợp tác năng lượng sạch Nhật Bản – Việt Nam:

1. Đầu tư 20 tỷ USD vào 15 dự án năng lượng lớn

Nhật Bản cam kết triển khai 15 dự án chuyển đổi năng lượng tại Việt Nam với tổng giá trị hơn 20 tỷ USD. Các dự án này bao gồm năng lượng tái tạo, hiệu quả năng lượng, hydrogen, ammonia, và công nghệ thu giữ, sử dụng và lưu trữ carbon (CCUS). Sự hợp tác này nằm trong khuôn khổ các sáng kiến AETI và AZEC, nhằm thúc đẩy quá trình phi carbon hóa và chuyển đổi năng lượng tại châu Á.

2. Các dự án tín chỉ carbon theo Cơ chế Tín chỉ Chung (JCM)

Việt Nam và Nhật Bản đã phê duyệt 9 dự án tín chỉ carbon mới theo Cơ chế Tín chỉ Chung (JCM), được thiết lập từ năm 2013 để thúc đẩy việc triển khai các dự án giảm phát thải và tạo ra tín chỉ carbon. Các dự án này bao gồm lắp đặt hệ thống điện mặt trời tại TP. Hồ Chí Minh và sử dụng máy biến áp hiệu suất cao trong hệ thống phân phối điện khu vực phía Nam. Tính từ khi JCM được khởi xướng, hai nước đã công nhận 15 phương pháp tính tín chỉ carbon, với 8 trong số 14 dự án đã đăng ký được phê duyệt chính thức, tạo ra tổng cộng 4.115 tín chỉ carbon.

3. Cơ chế tài chính hỗ trợ chuyển đổi năng lượng xanh

Việt Nam và Nhật Bản đang thúc đẩy các cơ chế tài chính nhằm hỗ trợ các dự án chuyển đổi năng lượng xanh. Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JBIC) đã tích cực tham gia cung cấp các khoản vay và hỗ trợ cho các dự án năng lượng tái tạo và truyền tải điện tại Việt Nam. Ví dụ, vào tháng 10 năm 2024, JBIC đã ký thỏa thuận tín dụng trị giá lên đến 150 triệu USD với Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank) để tài trợ cho các dự án năng lượng tái tạo và truyền tải điện tại Việt Nam, góp phần thực hiện mục tiêu quốc gia đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

4. Ra mắt Nhóm Công tác Thúc đẩy Chuyển đổi Xanh AZEC

Việt Nam và Nhật Bản đã thành lập Nhóm Công tác Thúc đẩy Chuyển đổi Xanh AZEC, nhằm tăng cường hợp tác song phương trong lĩnh vực chuyển đổi năng lượng. Nhóm công tác bao gồm các tiểu nhóm tập trung vào chuyển đổi năng lượng và chuyển đổi xanh các nhà máy điện, năng lượng tái tạo, hệ thống và thị trường điện. Bộ Công Thương Việt Nam đang phối hợp với các đối tác Nhật Bản để xây dựng kế hoạch cụ thể và triển khai các hoạt động nhằm đảm bảo hiệu quả cho từng tiểu nhóm.

5. Hợp tác công – tư trong các dự án năng lượng sạch

Các doanh nghiệp Việt Nam và Nhật Bản đang tích cực hợp tác liên doanh để phát triển các dự án năng lượng sạch. Ví dụ, Tập đoàn T&T – một tập đoàn đa ngành của Việt Nam – đang hợp tác với Tập đoàn Marubeni của Nhật Bản để nghiên cứu và phát triển các dự án điện gió ngoài khơi với tổng công suất từ 3.000 đến 4.000 MW tại Vịnh Bắc Bộ. Ngoài ra, T&T còn hợp tác với các công ty Nhật Bản như Erex và Sumitomo Forestry để đầu tư vào khoảng 10 nhà máy điện sinh khối và chuyển đổi các nhà máy nhiệt điện than sang đồng đốt sinh khối.

Khi thế giới đang chạy đua để giảm phát thải carbon, Nhật Bản đang tăng tốc mạnh mẽ. Quốc gia này đã đưa ra cam kết đầy táo bạo là đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Do đó, Nhật Bản đang thay đổi cách cung cấp năng lượng cho các hộ gia đình, ngành công nghiệp và giao thông vận tải. Trước đây, Nhật Bản phụ thuộc nhiều vào nhiên liệu hóa thạch và năng lượng hạt nhân. Hiện nay, nước này đang tích cực chuyển sang sử dụng pin năng lượng mặt trời, tuabin gió, năng lượng sinh khối và các nguồn năng lượng tái tạo từ biển.

Năm 2025 đang dần trở thành một cột mốc quan trọng trong hành trình phát triển năng lượng tái tạo của Nhật Bản. Với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ và khả năng đổi mới sáng tạo vượt trội, Nhật Bản đang trở thành trung tâm công nghệ xanh của châu Á. Niềm tin của các nhà đầu tư cũng đang gia tăng.

Bài viết này sẽ điểm qua các công ty năng lượng tái tạo hàng đầu tại Nhật Bản mà các doanh nghiệp Việt Nam có thể cân nhắc hợp tác song phương.

1. JERA Co., Inc.

JERA, công ty sản xuất điện hàng đầu Nhật Bản, đang đi đầu trong lĩnh vực năng lượng tái tạo. Công ty nổi bật với công nghệ điện gió ngoài khơi và điện mặt trời tiên tiến. Là kết quả của sự hợp tác giữa TEPCO và Chubu Electric Power, JERA không chỉ mạnh trong nước mà còn có tầm ảnh hưởng toàn cầu.

Năm 2025, mọi sự chú ý đang đổ dồn vào thỏa thuận hợp tác trị giá 5,8 tỷ USD giữa JERA và BP. Dự án này, có tên là JERA Nex BP, được xem là bước đột phá lớn. Mục tiêu của dự án là phát triển công suất điện gió ngoài khơi lên đến 13 GW – một trong những chương trình điện gió tham vọng nhất tại châu Á.

Tuy nhiên, sự đổi mới của JERA không chỉ dừng lại ở biển. Hợp tác với SEKISUI CHEMICAL, JERA đang tiên phong trong việc phát triển pin năng lượng mặt trời perovskite siêu nhẹ, linh hoạt – được thiết kế để lắp đặt trên các tòa nhà chọc trời, sân vận động và cơ sở hạ tầng đô thị, giúp Nhật Bản tận dụng tối đa mọi bề mặt để tạo ra năng lượng.

2. Eurus Energy Holdings Corporation

Eurus Energy là nhà phát triển điện gió lớn nhất Nhật Bản. Công ty là liên doanh giữa Toyota Tsusho và TEPCO, và đã tạo dựng được danh tiếng vững chắc trong lĩnh vực năng lượng tái tạo. Eurus hiện đang hoạt động tại Nhật Bản, châu Âu và Hoa Kỳ, mang lại góc nhìn toàn cầu cho các giải pháp địa phương.

Tại Hokkaido, Dự án Điện gió Dohoku mới hoàn thành bao gồm sáu trang trại điện gió, với tổng công suất đạt 434,5 MW. Không kém phần nổi bật là Trang trại Điện gió Ashikawa – dự án điện gió trên bờ lớn nhất Nhật Bản – với công suất 128,8 MW.

Eurus không chỉ xây dựng trang trại điện gió mà còn chú trọng đến cộng đồng. Công ty hợp tác với chính quyền địa phương để tạo việc làm, hỗ trợ giáo dục môi trường và tái sinh các khu vực nông thôn. Mục tiêu của Eurus là phát triển bền vững.

3. RENOVA, Inc.

RENOVA có trụ sở tại Tokyo, là một trong những nhà sản xuất điện độc lập (IPP) phát triển nhanh nhất tại Nhật Bản. Công ty chuyên về năng lượng tái tạo với danh mục đầu tư đa dạng gồm điện mặt trời, sinh khối, điện gió, địa nhiệt và thủy điện – điều hiếm thấy trong ngành công nghiệp thường tập trung chuyên biệt theo từng lĩnh vực.

Năm 2023, Tokyo Gas đã mua 13% cổ phần của RENOVA, mang lại nguồn vốn mới giúp công ty mở rộng quy mô hoạt động. RENOVA hiện đang đẩy mạnh các dự án điện mặt trời và lưu trữ pin, phù hợp với xu hướng chuyển dịch sang hệ thống năng lượng phi tập trung của Nhật Bản.

Không chỉ hoạt động trong nước, RENOVA còn đang mở rộng ra quốc tế với các dự án điện mặt trời và sinh khối mới tại Việt Nam và Indonesia.

4. Mitsubishi Corporation

Mitsubishi Corporation là một tập đoàn lớn với cam kết mạnh mẽ đối với năng lượng xanh. Năm 2021, Mitsubishi đã giành chiến thắng trong cuộc đấu thầu điện gió ngoài khơi đầu tiên do nhà nước Nhật Bản tổ chức. Dù hiện nay phải đối mặt với chi phí xây dựng và nguyên vật liệu tăng cao, Mitsubishi vẫn kiên định với kế hoạch triển khai 1,76 GW công suất điện gió ngoài khơi.

Không chỉ dừng lại ở điện gió, Mitsubishi đang đầu tư mạnh vào hydrogen xanh, ammonia và LNG trung hòa carbon, cho thấy họ đang hướng tới xây dựng toàn bộ hệ sinh thái cho một tương lai phi carbon – vượt xa lĩnh vực phát điện truyền thống.

5. Japan Renewable Energy Corporation (JRE)

JRE hoàn toàn tập trung vào năng lượng tái tạo. Với danh mục đầu tư bao gồm điện mặt trời, điện gió và sinh khối, công ty hiện đang vận hành hơn 40 nhà máy điện tại Nhật Bản và khu vực Đông Nam Á. Tính đến năm 2025, JRE đã đạt tổng công suất lắp đặt 1,25 GW và vẫn còn nhiều dự án đang trong quá trình xây dựng.

Thế mạnh của JRE nằm ở việc quy hoạch địa điểm tỉ mỉ và cam kết bảo vệ môi trường. Công ty nổi tiếng với các dự án hòa hợp với thiên nhiên và cộng đồng địa phương. Một sáng kiến nổi bật là các chương trình giáo dục môi trường gắn liền với các dự án năng lượng tái tạo của công ty.

Các doanh nghiệp Việt Nam có thể hợp tác với các công ty Nhật Bản thông qua việc chuyển giao công nghệ hoặc lắp ráp tại chỗ các linh kiện năng lượng sạch như: hệ thống lưới điện thông minh, công nghệ pin nhiên liệu hydrogen, hệ thống đồng đốt với ammonia, máy biến áp và bộ nghịch lưu hiệu suất cao.

Theo Cơ chế Tín chỉ Chung (JCM), các doanh nghiệp Việt Nam có thể:

• Hợp tác với đối tác Nhật Bản để phát triển các dự án giảm phát thải (như điện mặt trời, nâng cấp hiệu suất năng lượng, chuyển đổi rác thành năng lượng);
• Tạo ra tín chỉ carbon để giao dịch, với sự hỗ trợ từ các chương trình chứng nhận và tài trợ của Nhật Bản.

Các ngân hàng và nhà phát triển Việt Nam có thể tiếp cận các kênh tài chính xanh của Nhật Bản, chẳng hạn như:

• Các khoản vay xanh từ Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JBIC);
• Các chương trình đồng tài trợ của JICA cho hạ tầng bền vững;
• Hợp tác với các quỹ đầu tư Nhật Bản tập trung vào ESG và phi carbon hóa.

Doanh nghiệp Việt Nam có thể chuẩn bị cho hợp tác bằng cách:

• Tham gia các đối thoại ngành và nhóm công tác trong khuôn khổ AZEC;
• Tham dự các diễn đàn doanh nghiệp Việt Nam – Nhật Bản tập trung vào năng lượng và công nghệ;
• Nộp hồ sơ xin tài trợ dự án xanh hoặc hỗ trợ kỹ thuật từ các chương trình của JICA và JBIC;
• Ký kết các biên bản ghi nhớ (MOU) với đối tác Nhật Bản trước khi tham gia đấu thầu dự án.